Các cuộc đàm phán cho một liên minh Đức-Nhật bắt đầu vào năm 1937 với sự khởi đầu của sự thù địch giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Vào ngày 27 tháng 9 năm 1940, Hiệp ước ba bên đã được ký kết, tạo ra Trục Rome-Tokyo-Berlin . Liên minh còn yếu, với rất ít sự phối hợp hoặc giúp đỡ lẫn nhau cho đến hai năm cuối của cuộc chiến, khi mọi thứ đã quá muộn để tạo ra nhiều khác biệt.[14]

Đến năm 1938, Hoa Kỳ ngày càng cam kết hỗ trợ Trung Quốc và với sự hợp tác của Anh và Hà Lan, đe dọa hạn chế việc cung cấp nguyên liệu quan trọng cho cỗ máy chiến tranh của Nhật Bản, đặc biệt là dầu, thép và tiền. Quân đội Nhật Bản, sau những thất bại nặng nề trước người Nga ở Mông Cổ, muốn tránh chiến tranh với Liên Xô, mặc dù điều đó sẽ hỗ trợ cuộc chiến của Đức chống lại Liên Xô.[15] Nhật hoàng trở nên mệt mỏi trong việc tham chiến, vì quân đội nắm quyền kiểm soát ngày càng nhiều. Thủ tướng Fumimaro Konoe đã được thay thế bởi nội các chiến tranh của Tướng Hideki Tojo (1884-1948), người yêu cầu chiến tranh. Tōjō đã tự do làm theo ý mình và cuộc tấn công đã được thực hiện ở Trân Châu Cảng vào tháng 12 năm 1941, cũng như các vị trí mạnh của Anh và Hà Lan. Hạm đội chiến đấu chính của Mỹ đã bị vô hiệu hóa, và trong 90 ngày tiếp theo, Nhật Bản đã đạt được những tiến bộ đáng ke ở Đông Ấn Hà Lan, Philippines, Malaya và Singapore.[16]

Các vũng lầy ở Trung Quốc đã không cản trở tham vọng của đế quốc trong việc tạo ra một Khối thịnh vượng chung Đại Đông Á. Thật vậy, Chiến tranh Trung-Nhật lần thứ hai đã thúc đẩy nhu cầu về dầu có thể được tìm thấy o Đông Ấn Hà Lan. Sau khi Đại bản doanh Hoàng gia từ chối rút quân khỏi Trung Quốc (trừ Mãn Châu Quốc) và Đông Dương thuộc Pháp, Franklin Delano Roosevelt đã tuyên bố cấm vận dầu mỏ đối với Nhật Bản vào tháng 7 năm 1941. Hải quân, ngày càng bị đe dọa vì mất nguồn cung cấp dầu, khăng khăng quyết định, cảnh báo các giải pháp thay thế là một cuộc chiến có nguy cơ cao, Nhật Bản có thể thua cuộc, hoặc bất đồng quan điểm nhất định về tình trạng đứng thứ ba và mất Trung Quốc và Mãn Châu. Nhật hoàng đã chính thức đưa ra quyết định, nhưng ông đã được một quan chức dân sự quan trọng nói vào ngày 5 tháng 11 năm 1941:

không thể thể nào từ quan điểm của tình hình chính trị trong nước và từ quan điểm tự vệ của chúng ta mà chấp nhận tất cả các yêu cầu của Mỹ .... chúng ta không thể để tình trạng hiện tại tiếp diễn. Nếu chúng ta bỏ lỡ cơ hội tham chiến ngay lúc này, chúng ta sẽ phải cam phận chịu sự sai khiến của Mỹ. Do đó, tôi nhận ra rằng không thể tránh khỏi việc chúng ta phải quyết định bắt đầu một cuộc chiến chống lại Hoa Kỳ. Tôi sẽ đặt niềm tin vào những gì đã tính toán: cụ thể là, mọi thứ sẽ diễn ra tốt đẹp trong phần đầu của cuộc chiến; và rằng mặc dù chúng ta sẽ trải qua những khó khăn ngày càng tăng khi chiến tranh tiếp diễn, vẫn có một số triển vọng thành công.[17]

Với sự chấp thuận của Nhật hoàng, Đại bản doanh Hoàng gia đã phát động Chiến tranh Đại Đông Á. Nó bắt đầu bằng tấn công bất ngờ vào căn cứ hải quân Hoa Kỳ ở Hawaii tại Trân Châu Cảng vào ngày 7 tháng 12 năm 1941. Nhật Bản tuyên chiến với Hoa Kỳ, Hà Lan và Anh. Điều này đánh dấu sự khởi đầu của chiến trường Chiến tranh Thái Bình Dương của Thế chiến II. Trong sáu tháng tiếp theo, người Nhật đã có sáng kiến và tấn công. Hồng Kông đã bị tàn phá vào ngày 8 tháng 12 năm 1941. Đến mùa hè năm 1942, người Nhật đã chinh phục Miến Điện, Xiêm, Đông Ấn Hà Lan và Philippines. Đế quốc Nhật Bản là một trong những nước lớn nhất trong lịch sử. Năm 1942, Đế quốc Nhật Bản đã ở mức độ lớn nhất với các thuộc địa ở Mãn Châu, Trung Quốc, Indonesia, Philippines, Malaysia, Papua New Guinea, Đông Dương, Miến Điện và nhiều đảo Thái Bình Dương.

Trận hải/không chiến Midway quyết định diễn ra vào đầu tháng 6 năm 1942. Điều đó đã thay đổi đà của cuộc chiến. Nhật Bản bị đặt vào thế phòng thủ khi người Mỹ theo đuổi chính sách nhảy đảo. Tokyo liên tục bị ném bom vào năm 1945 và vào đầu mùa xuân và mùa hè năm 1945, Đảo Iō và Okinawa đã bị người Mỹ chiếm giữ. Cuối cùng, nỗi đau đớn chết chóc của Đế quốc Nhật Bản đã đến vào tháng 8 năm 1945. Vào ngày 6 tháng 8, một quả bom nguyên tử đã được ném xuống Hiroshima, ngay lập tức giết chết khoảng 70.000 người khi cuộc tấn công diễn ra (cộng thêm khoảng 130.000 người khác vào năm 1960 do hậu quả). Vào ngày 8 tháng 8, Chiến dịch Mãn Châu của Hồng quân Liên Xô bắt đầu. Ngày hôm sau, một quả bom nguyên tử thứ hai đã được thả xuống Nagasaki, giết chết khoảng 40.000 người. Những cuộc tấn công với vũ khí nguyên tử mới là một đòn bất ngờ. Nhật Bản thiếu bất kỳ công nghệ bom nguyên tử nào và không thể chống lại nó. Chính phủ của Đế quốc Nhật Bản đầu hàng vào ngày 14 tháng 8. Lễ đầu hàng chính thức được tổ chức vào ngày 2 tháng 9.

Tổng số người thiệt mạng trong quân đội Nhật Bản từ năm 1937 đến năm 1945 là 2,1 triệu người; hầu hết đến trong năm cuối cùng của cuộc chiến. Bệnh đói hoặc bệnh liên quan đến suy dinh dưỡng chiếm khoảng 80% trường hợp tử vong của quân đội Nhật Bản tại Philippines và 50% trường hợp tử vong do quân đội ở Trung Quốc. Các cuộc không kích vào Nhật Bản, ném bom từ trên không vào tổng số 69 thành phố của Nhật Bản dường như đã chiếm tối thiểu 400.000 và có thể gần hơn 600.000 sinh mạng dân thường (hơn 100.000 ở Tokyo, hơn 200.000 ở Hiroshima và Nagasaki cộng lại, và 80.000 người chết trong trận chiến Okinawa). Những người thực dân đã chết khi cố gắng trở về Nhật Bản từ Mãn Châu vào mùa đông năm 1945 có lẽ khoảng 100.000.[18]

Sự cai trị trong đế chế

Nhật Bản đã phát động nhiều cuộc tấn công ở Đông Á. Năm 1937, Quân đội Nhật Bản đã xâm chiếm và chiếm được hầu hết các thành phố ven biển của Trung Quốc như Thượng Hải. Vào ngày 22 tháng 9 năm 1940, Nhật bắt đầu xâm chiếm Đông Dương thuộc Pháp. Nhật Bản đã tiếp quản Đông Dương thuộc Pháp (Việt Nam, Lào, Campuchia), Mã Lai thuộc Anh (Brunei, Malaysia, Singapore) cũng như Đông Ấn Hà Lan (Indonesia). Thái Lan đã cố gắng duy trì sự độc lập bằng cách trở thành một quốc gia vệ tinh của Nhật Bản. Vào ngày 13 tháng 4 năm 1941, Điều ước bất xâm phạm Nhật-Xô đã được ký kết. Vào tháng 12 năm 1941 đến tháng 5 năm 1942, Nhật Bản đã đánh chìm các tàu chính của hạm đội Mỹ, Anh và Hà Lan, chiếm được Hồng Kông,[19] Singapore, Philippines và Đông Ấn Hà Lan, và đạt đến biên giới của Ấn Độ và Úc. Nhật Bản đột nhiên đã đạt được mục tiêu cai trị Khu vực thịnh vượng chung Đại Đông Á.

Hệ tư tưởng của đế chế thực dân Nhật Bản, khi nó mở rộng đáng kể trong chiến tranh, chứa đựng hai xung lực có phần mâu thuẫn. Một mặt, nó đã thuyết giảng sự thống nhất của Khối thịnh vượng chung Đại Đông Á, một liên minh các chủng tộc châu Á, do Nhật Bản lãnh đạo, chống lại chủ nghĩa đế quốc của Anh, Pháp, Hà Lan, Hoa Kỳ và châu Âu chủ nghĩa đế quốc nói chung. Cách tiếp cận này tôn vinh các giá trị tinh thần của phương Đông đối lập với chủ nghĩa duy vật thô bỉ của phương Tây.[20] Trong thực tế, Người Nhật đã đưa các quan chức và kỹ sư có đầu óc tổ chức để điều hành đế chế mới của họ và họ tin vào những lý tưởng về hiệu quả, hiện đại hóa và các giải pháp kỹ thuật cho các vấn đề xã hội. Đó là chủ nghĩa phát xít dựa trên công nghệ và bác bỏ các quy tắc dân chủ phương Tây. Sau năm 1945, các kỹ sư và quan chức đã tiếp quản và biến chủ nghĩa phát xít thời chiến thành kỹ năng quản lý doanh nghiệp.[21]

Nhật Bản thiết lập chế độ bù nhìn ở Mãn Châu và Trung Quốc; các chế độ này đã biến mất vào cuối cuộc chiến. Quân đội vận hành các chính phủ tàn nhẫn ở hầu hết các khu vực bị chinh phục nhưng lại chú ý nhiều hơn đến Đông Ấn Hà Lan. Mục tiêu chính là thu được dầu. Người Hà Lan đã phá hủy các giếng dầu của họ nhưng người Nhật đã mở lại chúng. Tuy nhiên, hầu hết các tàu chở dầu đến Nhật Bản đều bị tàu ngầm Mỹ đánh chìm, do đó tình trạng thiếu dầu của Nhật Bản ngày càng nghiêm trọng. Nhật Bản tài trợ cho một phong trào dân tộc Indonesia theo Sukarno.[22] Sukarno cuối cùng đã lên nắm quyền vào cuối những năm 1940 sau vài năm chiến đấu với người Hà Lan.[23]